(И.А.Крыловтан)

1898

Абайдың И.А.Крыловтың «Лягушка и вол» мысалының аудармасы.

Қашан жазылды?

Ақынның бұл өлеңді И.А.Крыловтан аударған уақыты басылымдарда 1898 жылмен көрсетілген.

Қайда жазылды?

Өлең Құнанбай қажы әулетінің ата қонысы, ұлы ақын өмірінің сәулелі сәттерінің мекені – Ақшоқы қыстауында аударылған.

Қайда жарияланды?

Туынды алғаш рет 1909 жылы Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұғлының өлеңі» атты жинақта жарияланған. Басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. 1957, 1977 жылғы жинақтарда Мүрсейіт қолжазбалары, 1909 жылғы басылым негізіңде 4- шумақтың 2-жолы «Күшенді де бертінді», 7-шумақтың 3-жолы «Өстім ғой деп ісініп» болып алынған, қалған басылымдарда бүл жолдар «Күшенді де бүртінді», «Үлкейдім — деп ісініп» делінген.

Өлең не жайында?

Негізгі ой дәл берілген. Таудай егізді көрген бақа «мен де сол сияқты зор бола алам» деп күшеніп, қарнын қампитып жарылып өлген. Мұңда да біреудің болғанын, толғанын көре алмайтын іштарлар, солардай болам деп өзін-өзі қинап мерт болғандар мазақталған.

Қай жанрда жазылды?

Абай түпнұсқадағы 17 жолда айтылған мазмұнды толықтырып, өзгертіп, 10 шумақ өлеңмен еркін жырлаған. Абай бұл мысалды да қазақ өміріне бейімдеп, сахараның тіршілік сыңайына үйлестіріп аударған. 6-7 буынды, кебіне — а, -б, -а, -б, кейде ғана -б, -б ұйқасты жыр түрінде жазған.

Қай тілдерге аударылды?

Мысал орыс тілінен қазақ тіліне Абай аудармасы арқылы жеткен.

Қарасаң, тым-ақ көп
Көре алмас іші тар.
Несі артық, бізден деп,
Салыспақ жұрт та бар.

Су ішкелі бір өгіз
Барып еді бұлаққа.
Бақалар қорқып, тарбақтап
Қашып шықты әр жаққа.

Бақаға өгіз таумен тең,
¥шып кетті зәресі.
Мақтаншақтың, сен көрсең,
Бақада екен төресі.

Өз-өзінен бір бақа
Күшенді де, бөртінді.
Қарны үлкейді қампайып,
Өгіздей болам деп ісінді.

Қасындағы жолдасқа
«Қарашы, –деді,–сен бізге!
Қиын ба екен үлкею,
Жеткем жоқ па өгізге?»

«Ісіндің, кебіндің,
Сонда да не пайда?
Түрі жат өгіздің,
Сен қайда, ол қайда?»

Күшенді кеп кіжініп,
Келгенінше шамасы,
«Өстім ғой»- деп ісініп,
Дейді: «енді бір қарашы!»

Қарады да, — «Дәнеме
Болған жоқ қой, қой!» – деді.
Қызып алған антұрған
Айтқан сөзге көнбеді.

Ыңқыл қағып, тыпырлап,
Күшенді де, бөртінді.
Іш жарылды сытырлап.
Мақтанам деп өзі өлді.
Таласпа, жаным-ай,
Қолыңнан келмеске.
Боларсың бақадай,
Көп түссең егеске.