Абайдың айналасынан әбден түңіліп, көңілін мұң шалған, қолына қалам алуды мүлде азайтқан шағында жазған өлеңі.

Қашан жазылды?

Ақынның бұл шығармасы 1901 жылы жазылған.

Қайда жазылды?

Өлең Құнанбай қажы әулетінің ата қонысы, ұлы ақын өмірінің сәулелі сәттерінің мекені – Ақшоқы қыстауында жазылған.

Қайда жарияланды?

Алғаш рет 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбай ұғылының өлеңі» деген жинақта жарияланған. 7- 9 буынды қара өлең ұйқасымен жазылған. Өлең басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. 1954 жылғы басылымда 2-шумақтың 1-жолы «Ол дәурен өмір емес, бір көрген тұс» делінсе, қалған жинақтарда Мүрсейіт қолжазбалары мен 1909 жылғы басылымға сәйкес бұл жолы «Ой дәурен өмір емес, бір көрген тұс» болып берілген. Ал 1939 жылғы басылымда осы шумақтың 2-жолы «Ойға тойма, қызықты қиялдан тұс» деп берілсе, басқа жинақтарда «Ойға тойма, қызықты қиядан күс» болып басылған.

Өлең не жайында?

Жасы егде тартқан адамның бір сәт алды-артын екшеп, өткен өмір жолына ойша көз жүгіртуі заңды нәрсе. Осындай толғаныс үстіңде өзі жүріп еткен өмір жолын шолған ақын бір көзде аңға қарай алып қашқан асыл арман, үкілі үмітінің бүгіңде жапырағы қуарып, құр босқа қиял қуып, өмірді босқа өткізгеніне назаланады. «Көп наданға» қор болған бос қиялын айыптайды. Қиялдың да қиялы бар екен-ау, бос қиялдан не пайда деп налиды. Ендігі қалған уақытта қиял емес, ой қуу деген тұжырымға келеді. Жас келіп, ой тоқтатқан шағында өзіңе-өзің үңілші, бір көздегі «ыстық жүрек, өң-шырай, қуат пен күш» түгел ме екен? Не ұттың, неден ұтылдың, неге қол жеткіздің? — деген сұрақ қояды да, соған қазіргі адамдар шындыққа жүгінбейтін, ынтымағы жоқ, бұлдыраған бір сағым, «көптің аузын күзетсең күн көрмейсің, өзіңді өзің күзет» деген тұжырымды жауабын айтады.

Қай жанрда жазылды?

Әрқайсысы 4 тармақтан тұратын 4 шумақ.

Қай тілдерге аударылды?

Туынды ағылшын, араб, башқұрт, қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, татар, тәжік, түрікмен, ұйғыр тілдеріне аударылған.

Жапырағы қуарған ескі үмітпен
Қиял қып өмір сүріп, бос жүріппін.
Жыбыр қағып, көңілді тыншытпайды
Қашанғы өтіп кеткен бұлдыр көп күн.

Ол дәурен өмір емес, бір көрген түс,
Ойға түйме қызықты қиялдан күс.
Қарашы, өз бойыңда түгел ме екен
Ыстық жүрек, өң-шырай, қуат пен күш?

Төңкеріліп құбылған жұрт — бір сағым,
Шынға шыдап, қоса алмас ынтымағын.
Көптің аузын күзетсең күн көрмейсің,
Өзіңді өзің күзет, кел, шырағым!