Абайдың махаббат лирикасының озық үлгісі саналатын өлеңі.

Қашан жазылды?

Абайдың 1891 жылы жазған өлеңі.

Қайда жазылды?

Өлең Құнанбай қажы әулетінің ата қонысы, ұлы ақын өмірінің сәулелі сәттерінің мекені – Ақшоқы қыстауында жазылған.

Қайда жарияланды?

Алғаш рет 1909 жылы Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны ИбраҺим Құнанбайұғлының өлеңі» атты жинақта жарияланды (4-бөлік. Ғашықтық туралы, 45-бет). Ақын басылымдарында 1909 жылғы жинақ пен Мүрсейіт қолжазбалары негізге алынған. Екеуін салыстыра келіп, ойды дәл беретін, буын санына тура келетін түрі қалдырылған. Мысалы, 1-шумақтың 2-жолындағы «лүпілдеп жүрегі» деген тіркес «лүпілдеп жүрегі», 8-шумақтың 1-жолындағы «кекірек елжіреп» «жүрегі елжіреп», 9-шумақтың 1-жолындағы «қызыл тіл», «жүйрік тіл», 2-жолындағы «сол күні» — «сол күнде» деп қабылданды. «Асық», «ғашық» — «асықтық», «ғашықтық» сөздерімен ауыстырылды.

Өлең не жайында?

Абай ғашықтық сезімді, махаббат мұңын аса бір шабытпен, беріле құлаған ынтықтықпен кестелеген. Оның бұл тақырыптағы жырлары ақын сезімінің мөлдірлігін, түсінігінің терендігін,сүйіскен жандарға деген мейірбандылығын паш етеді. Әсіресе, осы өлеңде махаббаттың тілсіз түсінісі, ретін тауып ауылдан аулақта кездескен екі жастың бір-біріне деген ғажап іңкәрлігі, жүрек лүпілі асқан шеберлікпен берілген.

«Қызарып сұрланып…» өлеңі А.С. Пушкин, М.Ю. Лермонтов шығармалары сияқты мөлдір махаббатты асқан ілтипатпен жырлаған. Оны табиғаттың көркем бесігінде әлдилей білген.

Қай жанрда жазылды?

Өлең 6-7 буыннан түратын шалыс ұйқас үлгісімен өрнектелген. Әрқайсысы 4тармақты9шумақтантұрады.

Қай тілдерге аударылды?

Өлең ағылшын, әзербайжан, қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, татар, тәжік, түрікмен, үйғыр тілдеріне аударылған.

Қызарып, сұрланып,

Лүпілдеп жүрегі.

Өзгеден ұрланып,

Өзді-өзі керегі.

Екі асық құмарлы,

Бір жолдан қайта алмай.

Жолықса ол зарлы,

Сөз жөндеп айта алмай.

Аяңдап ақырын,

Жүрекпен алысып,

Сыбдырын, тықырын,

Көңілмен танысып.

Дем алыс ысынып,

Саусағы суынып.

Белгісіз қысылып,

Пішіні құбылып.

Иығы тиісіп,

Тұмандап көздері.

Үндемей сүйісіп,

Мас болып өздері.

Жанында жапырақ,

Үстінде жұлдыз да.

Елбіреп-қалтырап,

Жігіт пен ол қыз да.

Өзге ойдан тыйылып,

Бірімен бірі әуре.

Жүрекке құйылып

Жан рахат бір сәуле.

Жүрегі елжіреп,

Буындар босанып.

Рахатпен әлсіреп,

Көзіне жас алып.

Жүйрік тіл, терең ой,

Сол күнде қайда едің?

Ғашыққа мойын қой,

Жеңілдің, жеңілдің!..