Абайдың Абыралы (1827-1918) деген оқымаған, сауатсыз замандасына арнап жазған өлеңі.

Қашан жазылды?

Бұл арнау өлеңді Абай 1876 жылы 31 жасында жазған.

Қайда жазылды?

3 шумақ өлең Құнанбай қажы әулетінің ата қонысы, ұлы ақын өмірінің сәулелі сәттерінің мекені – Ақшоқы қыстауында жазылған. Өлеңнің аяғы ұзағырақ болса керек. Толық нұсқасы ешкімнің есінде қалмаған.

Қайда жарияланды?

Бұл өлең ең алғаш 1933 жылы толық жинақта басылған (73-бет). Өлең басылымдарында ешқандай текстологиялық өзгерістер кездеспейді. Тек 1957 жылғы жинақта өлеңнің соңғы 4 тармағы бөлек туынды ретінде берілген.

Өлең не жайында?

Өзінің замандасы Абралы (1839-1920) дейтін адамның намаз оқығанда, құран аятын түсінбей, қара дүрсінге салып, бүлдіріп оқитын надандығын әжуа етіп жазған.

Қай жанрда жазылды?

Өлең 22 тармақтан тұрады. Тармақ саны әр түрлі буынды 3 шумақтан тұрады. 1, 3 — шумақтар – 8 жол (ұйқасы -а, -ә, -б, -ә, -ғ, -ә, -д, -ә), 2-шумақта – 6 жол (ұйқасы-а, -ә, -б, -ә, -ғ, -ә).

Қай тілдерге аударылды?

Туынды орыс тіліне аударылған.

Мен жасымнан көп көрдім

Мұсылманды, кәпірді.

Абыралыдай көрмедім

Намаз білмес пақырды.

Қираәтін¹ оқытып

Көріп едім, шатылды.

Ниет қыла білмейді,

Не қылады нәпілді².

Намазшамның³ артынан

Құржаң-құржаң етеді.

Жер ұшық⁴ берген кісідей,

Тоңқаңдай ма, не етеді.

Нәпіл түгіл намазы –

Бәрі желге кетеді.

«Еннатайына кәлкәусар»⁵,

Пашол дереу, күнәкар

Аяғын ойлап айтқаны:

«Әні-шаны күлаптар».

Осы оқумен намаздың

Қай жерінде сауап бар?

Тегін ойлап байқасаң,

Мұнда ми жоқ, құлақ бар.

¹Қираәт (арабша) – оқу, құран оқу.

²Нәпіл (арабша) – міндетті бес уақыт оқылатын намазға қосымша оқылатын намаз.

³Намазшам (парсыша) – күн бата оқылатын намаз. Шам – кешкі, кеш.

⁴Жер ұшық – ауырған адамды күн батар алдында күн батысқа қаратып жерге жатқызып-тұрғызып ұшықтау.

⁵«Еннатайына кәлкәусар» — шынында да құрметің, сыйың кәусар суындай.