«ӘСЕМПАЗ БОЛМА ӘР НЕГЕ»
Ақынның халыққа, қоғамға пайдалы адам болу хақындағы адамгершілік қағидаларын, моральдік-этикалық ұстанымдарын айқындайтын тәлімі терең өлеңдерінің бірі. Қашан жазылды? Адамгершілік кемелділікке жетудің өміршең өрісін, басты парызын,
«ЕСКІЛІК КИІМІ» («ОЙЛАНЫП, ОЙҒА КЕТТІМ ЖҮЗ ЖЫЛҒЫ ӨТКЕН»)
Абайдың інісі Ысқақпен бірге Абайға ақынға арнайы сәлем беруге келген Қаржаубай ақсақалдың киген киімдеріне сүйсініп, беліне байлаған кісесіне көзін қадап шығарған өлеңі. Қашан жазылды? Бабадан
«ӘБДІРАХМАН НАУҚАСТАНЫП ЖАТҚАНДА» («Я, ҚҰДАЙ, БЕРЕ ГӨР!»)
Абай көп үміт күткен сүйікті баласы Әбдрахман (Әбіш) науқастанып жатқанда мейірімі кең жаратушының көз жасын қабыл қылып, тұяғының тәніне саулық беруін сұрап шығарған өлеңі. Қашан
«ӘБДІРАХМАНҒА» («АЛЛАНЫҢ РАХМАТЫН»)
Әке өмірінің үлкен тірегі, жұбанышы болған баласы Әбдрахман амандығын тілеп аласұрған жан дүниесінен сыр тартатын, запыран болып төгілген зар хатымен көңіл түкпіріндегі күйінішімен бөліскен өлеңі.
«ӘБДІРАХМАНҒА КӘКІТАЙ АТЫНАН ХАТ» («ТІЛІМ, САҒАН АЙТАЙЫН»)
Жырақтағы ұлының жанынан табылып, сүйеніш, тірек бола алмауына қапаланып, тұңғиық ойға батқан жан күйіне, жүрек шеріне құралған өлеңі. Қашан жазылды? Баласы Әбдрахманға Кәкітай атынан жазылған
«ӘБДРАХМАНҒА КӘКІТАЙ АТЫНАН ХАТ» («КӨЗІМНІҢ НҰРЫСЫЗ»)
Сүйікті перзенті Әбдірахман денсаулығына алаңдаумен ет жүрегі елжіреген әкенің теңіздей терең жан тебіренісіне, күйзелісіне құралған өлеңі. Қашан жазылды? Үлкен үміт пен сенім артқан көзінің нұры,
«ҚЫЗДАРҒА» («ҚОЙДАН ҚОҢЫР, ЖЫЛҚЫДАН ТОРЫ БӘКЕҢ»)
Абаймен құрдастығын алға тартып, қысыр сөзімен мұқатпақ болған досы Қыздарға деген ашу-ызадан туған сатиралық өлеңі. Қашан жазылды? Ұрпақтар сабақтастығының күрделі түйткілдерін ой безбеніне салған «Қыздарға»
«ТАЛАЙ СӨЗ БҰДАН БҰРЫН КӨП АЙТҚАНМЫН»
Шаруға қыры жоқ қыңыр мінез қазақ мінін аяусыз сынға алып, адасып, алаңдаумен тығырыққа тірелген қытымыр замандағы жұртына адал еңбек, ғылым-біліммен ел болудың, түзелудің жолын нұсқаған
«АШ ҚАРЫН ЖҰБАНА МА МАЙЛЫ АС ЖЕМЕЙ?»
Абайдың адал еңбек, адамгершілік, ар, ұждан, талапкерлік, байлық пен кедейлік туралы гуманистік-философиялық терең ойын көркем жеткізген асқақ туындысы. Қашан жазылды? Философиялық-тәрбиелік мағынасы күшті «Аш қарын
«БАЛАЛЫҚ ӨЛДІ, БІЛДІҢ БЕ?»
Ақынның адам өмірінің кезеңдерін суреттейтін философиялық мазмұндағы көлемі шағын туындысы. Қашан жазылды? Адам өмірінің кезеңдерін сипаттап, оқырмен тілдескен философиялық мазмұнды «Балалық өлді, білдің бе?» өлеңін
«ЛАЙ СУҒА МАЙ БІТПЕС ҚОЙ ӨТКЕНГЕ»
Абайдың дінге көзқарасын, жаратушыға деген жеке ойын анық көрсететін мағынасы терең философиялық туындысы. Қашан жазылды? Діни-философиялық мазмұндағы «Лай суға май бітпес қой өткенге» өлеңін Абай
«ӨЛСЕ ӨЛЕР ТАБИҒАТ, АДАМ ӨЛМЕС»
Абайдың имандылық, дүниенің қызығы, фәнидің жалғандығы мен бақидің мәңгілігі, махшардың күтетіні жайындағы терең ойлы туындысы. Қашан жазылды? Философиялық мазмұндағы «Өлсе өлер табиғат, адам өлмес…» өлеңін
«ӘБДІРАХМАН ӨЛГЕНДЕ» («АРҒЫ АТАСЫ ҚАЖЫ ЕДІ»)
Абайдың сүйікті баласы Әбіштің (Әбдірахманның) ауыр қазасынан кейін жан азасын тебіренткен туындысы. Қашан жазылды? Мейірбан әкенің қасіретке толы жүрегінен шыққан «Әбдрахман өлгенде («Арғы атасы қажы
«КЕШЕГІ ОСПАН АҒАСЫ»
Абайдың Әбдірахман баласының өлімінен кейін өзін ақылмен сабырға шақырған туындысы. Қашан жазылды? Көңіл күй қасіретін тербеген «Кешегі Оспан ағасы» өлеңін Абай 1895 жылы 50 жасында
«КЕШЕГІ ӨТКЕН ЕР ӘБІШ»
Абайдың сүйікті баласы Әбдірахманның өлімінен кейін өзін сабырға шақырып жазған туындысы. Қашан жазылды? Қайғыдан туған «Кешегі өткен ер Әбіш» өлеңін Абай 1895 жылы 50 жасында
«ӘБДІРАХМАН ӨЛГЕНДЕ» («ТҰЛА БОЙЫҢ ҰЯТ-АР ЕДІҢ»)
Абайдың Әбдірахман баласының қайғылы қазасынан кейін жазылған туындысы. Қашан жазылды? Көлемі шағын болса да, мағынасы ауыр «Әбдрахман өлгенде («Тұла бойың ұят-ар еді») өлеңін Абай 1895
«ӘБДІРАХМАН ӨЛІМІНЕ» («ЖИЫРМА ЖЕТІ ЖАСЫНДА»)
Абайдың Әбдірахман баласына жоқтау сипатында арнап жазған туындысы. Қашан жазылды? Сүйікті ұлының мінезін, кісілік келбетін кең ашатын «Әбдрахман өліміне («Жиырма жеті жасында»)» өлеңін Абай 1895
«ӘБДІРАХМАН ӨЛІМІНЕ» («ТАЛАПТЫҢ МІНІП ТҰЛПАРЫН»)
Әбдірахманның қайғылы қазасынан соң, сүйікті ұлына арналған Абайдың жоқтау мазмұнындағы өлеңінің бірі. Қашан жазылды? Өзегін өртеген қасіреттен кейін туған «Әбдрахман өліміне («Талаптың мініп тұлпарын») өлеңін